Er zijn vijf verschillende Vitamine D soorten bekend, waarvan ergocalciferol (D2) en cholecalciferol (D3) de belangrijkste zijn. Vitamine D3 heeft een grotere bindingsaffiniteit met de Vitamine-D receptor en is daarom veel effectiever dan D2. Het belang van het onderhouden van een adequaat serumgehalte van Vitamine D is al sinds lange tijd bekend. De Vitamine D-soorten krijg je binnen via de voeding en in de huid wordt met behulp van zonlicht ook Vitamine D3 aangemaakt.
Vitamine D komt voor in eieren, (vette) vis en producten die van het leverorgaan zijn gemaakt. Ook wordt er tegenwoordig Vitamine D aan o.a. diverse bak- en braadproducten en aan diverse producten voor zuigelingen en jonge kinderen toegevoegd.
In de dunne darm wordt Vitamine D net als andere voedingstoffen via de chylomicronen die zich in de darmvlokken bevinden opgenomen. Vervolgens komen ze via het lymfevatenstelsel in de bloedbaan terecht.
Verkeerde lifestyle gewoonten, waaronder een ongezond voedingspatroon, kunnen de darmvlokken beschadigen. Als je dus de opname van voedingstoffen, waaronder Vitamine D, wilt verbeteren/optimaliseren, is het belangrijk om o.a. voor een gezonde darmflora te zorgen! Wij kunnen je daar richtlijnen voor geven.
Naast de voeding is het vooral de huid waar we onze Vitamine D vandaan halen. Met behulp van de UV-B straling uit zonlicht kan er in de huid Vitamine D3 aangemaakt worden. De hoeveelheid Vitamine D3 die geproduceerd kan worden hangt samen met de blootstellingsduur, de stralingsintensiteit, de blootgestelde huidoppervlakte, leeftijd, pigment en huidtype. Naarmate de natuurlijke huid donkerder is en naarmate een “oudere” leeftijd (70 voor de man en 50 voor de vrouw) bereikt wordt, is de huid doorgaans minder goed in staat om Vitamine D3 met behulp van zonlicht aan te maken. In Nederland is de productie van Vitamine D3 door de huid met behulp van zonlicht te verwaarlozen. Er is aangetoond dat langdurige blootstelling aan UV-B straling in ieder geval niet tot overmatige productie van Vitamine D3 kan leiden. Via specifieke mechanismen worden bij langdurige blootstelling aan UV-B straling de overmatige geproduceerde Vitamine D3 omgezet in zogenoemde inactieve Vitamine D metabolieten.
Vitamine D is intensief betrokken bij ten minste twee belangrijke biochemische processen, te weten:
- Het reguleren van de calcium en fosfaathuishouding;
- Specifieke activiteiten van het immuunsysteem.
Daarnaast is Vitamine D ook betrokken bij de insulinehuishouding, het reguleren van de bloeddruk en het reguleren van hormonen en neurotransmitters die betrokken zijn bij gedrag en emoties.
De Calcium en fosfaathuishouding
Calcium en fosfaat zijn belangrijke elektrolyten die betrokken zijn bij zeer veel biochemische processen waaronder de energie, spier en zenuwwerking. Een specifieke verhouding tussen calcium en fosfaat in o.a. het bloed is belangrijk voor het handhaven van een optimale zuurgraad, opdat biochemische processen goed kunnen verlopen.
Bijna al het calcium in ons lichaam bevindt zich in de botten. De opname van calcium en fosfaat uit voeding zijn niet altijd toereikend om de fluctuaties adequaat te managen. De absorptie van calcium is namelijk afhankelijk van de combinatie van voeding en het tijdstip van de maaltijd. Gelukkig kan het lichaam via diverse mechanismen een optimale verhouding tussen calcium en fosfaat handhaven. Het ligt voor de hand dat calcium daarbij hoofdzakelijk uit het botweefsel wordt getapt. Hier is niks mis mee, zolang het op kleine schaal gebeurt en zolang de calcium en fosfaat voorraden in het botweefsel ook weer aangevuld worden. Dit gebeurt wanneer de zogenoemde PTH en calcitonine-as goed in balans is (PTH = parathormoon). De schildklier en bijschildklieren spelen hierbij een belangrijke controlerende rol. In de onderstaande uiteenzetting gaan we uit van een goed werkende schildklier en bijschildklieren.
Vitamine D, de PTH en calcitonine-as en de calcium en fosfaathuishouding
Zoals gezegd komt Vitamine D via de dunne darm in de bloedbaan terecht. In de bloedbaan wordt het gekoppeld aan een Vitamine D-receptor om vervolgens naar de weefsels te worden vervoerd. Vitamine D kan worden opgeslagen in hoofdzakelijk het vetweefsel of in de lever. Met name in de lever wordt doorlopend Vitamine D via biochemische reactiepaden omgezet in calcidiol (25-OH D3) en aan de bloedbaan afgegeven. Met name in de nieren wordt calcidiol door stimulatie van PTH omgezet in calcitriol. Meer hierover volgt hieronder.
Een daling van de calciumspiegel wordt geregistreerd door calciumgevoelige receptoren in de bijschildklieren. Bij een bovengemiddelde verlaging van de calciumspiegel wordt de productie en afgifte van PTH gestimuleerd. PTH stimuleert het vrijgeven van calcium en fosfaat vanuit het botweefsel in de bloedbaan. PTH zorgt tevens voor de calcium-fosfaatbalans in het voordeel van calcium door enerzijds de reabsorptie van calcium en de uitscheiding van fosfaat door de nieren te bevorderen en anderzijds door de productie van calcitriol in de nieren te stimuleren. Calcitriol remt op zijn beurt de activiteiten van PTH en zorgt voor een goede opname van calcium uit de darmen. Tevens zorgt calcitriol voor resorptie van calcium in de nieren. In hele kleine mate onttrekt calcitriol indien nodig ook calcium van het botweefsel. Dit verlies wordt echter onder normale omstandigheden goed gecompenseerd door opslag van nieuw calcium in het botweefsel, mits je via de voeding voldoende calcium in je systeem krijgt.
Een stijging van de calciumspiegel wordt geregistreerd door calciumgevoelige receptoren in de schildklier. Bij een bovengemiddelde verhoging van de calciumspiegel wordt de PTH-productie en -afgifte geremd en de productie en afgifte van Calcitonine door de medullaire schildklieren gestimuleerd. Calcitonine heeft ten opzichte van PTH een antagonistische (tegenovergestelde) werking.
Zolang de calcium-fosfaathuishouding in het voordeel van calcium binnen de strakke grenzen gehouden wordt, zal de PTH en calcitonine-as in balans zijn. Daarbij zal het botweefsel geen ernstige calcium en fosfaatverliezen oplopen (botontkalking / verweking). Vitamine D speelt hier dus een belangrijke regulerende rol bij, omdat het met name de opname van calcium uit de voeding in de darmen stimuleert en de activiteiten van PTH remt. We dienen er wel bij te vermelden dat Vitamine D hierbij niet als enige een regulerende rol speelt. Ook andere vitaminen, mineralen, macronutriënten en o.a. enzymen zijn hier uiteraard bij betrokken.
Vitamine D en het Immuunsysteem
Een goed werkend immuunsysteem zou het lichaam moeten beschermen tegen “vreemde en/of gevaarlijke” indringers van buitenaf en tegen “vreemde en/of gevaarlijke” lichaamseigen stoffen. Het immuunsysteem bestaat uit diverse samenwerkende cellen en moleculen door het hele lichaam. Door de wetenschap wordt er onderscheid gemaakt tussen het zogenoemde aangeboren immuunsysteem en het zogenoemde adaptieve immuunsysteem. Echter, naarmate er door de wetenschap steeds meer wordt ontdekt over de precieze werking van het immuunsysteem, blijkt de grens tussen deze twee componenten van het immuunsysteem steeds meer te vervagen.
Het aangeboren immuunsysteem bevat een reeks voorgeprogrammeerde reacties die specifieke (oer)ziekteverwekkers aan kunnen pakken. Het adaptieve immuunsysteem zorgt ervoor dat er meer nuance in de verdedigingsacties aangebracht kan worden. In de praktijk komt het vaak voor dat onder invloed van langdurig verkeerde lifestylegewoonten het adaptieve deel van het immuunsysteem te actief kan worden. Hierbij kunnen of allergische symptomen of auto-immunologische symptomen ontstaan. Auto-immunologische symptomen zijn symptomen waarbij het immuunsysteem door toedoen van een verminderde zelf-herkenningscapaciteit onnodig specifieke “gezonde” weefsels van het lichaam aanvalt.
Het is inmiddels bekend dat Vitamine D het aangeboren deel van het immuunsysteem kan stimuleren en het adaptieve deel van het immuunsysteem kan onderdrukken. Verantwoorde serumwaarden van o.a. Vitamine D spelen dus ook een belangrijke regulerende rol bij de acties van het immuunsysteem. Er wordt momenteel veel onderzoek verricht naar relatie tussen Vitamine D en diverse auto-immuunziekten, waaronder diabetes type 1 en kanker.
In Deel 2 volgt meer informatie over de gevolgen van een langdurig Vitamine D tekort of een langdurig overschot. Verder beschouw ik de blootstelling van de huid aan het zonlicht. Ook bespreek ik de adequate inname. Tot slot wordt er een advies verstrekt met betrekking tot het supplementeren met Vitamine D3.
Bedankt voor het lezen van mijn blog. Ik stel het erg op prijs als je jouw mening en ervaringen met betrekking tot het blogonderwerp wilt delen. Reageer direct op dit blog op de website of via mijn andere social media kanalen. Uiteraard stel ik het erg op prijs wanneer je mij via de social media volgt. Tot de volgende keer!
Met vriendelijke groet,
Robert Schoot, CSCS
NSCA-Certified Strength and Conditioning Specialist, Performance Coach en Personal Trainer in Amsterdam
Bronvermelding
http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx
http://nl.wikipedia.org/wiki/Vitamine_D
http://www.kiesbeter.nl/ziekte-en-gezondheid/laboratoriumonderzoek/calcium/default.aspx
http://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/Documents/Eten%20en%20gezondheid/Vitamines/Basisartikel%20Voedingsnormen%20en%20suppletieadviezen%20vitamine%20D_def.pdf